Początek 2023 roku to czas zmian, w szczególności dla branży e-commerce. Związane to jest z wejściem w życiem w dniu 01 stycznia 2023 r. ustaw implementujących do polskiego porządku prawnego dyrektyw unijnych tzw. Omnibus, cyfrowej i towarowej. Implementacja tych dyrektyw w Polsce, choć opóźniona, ma istotny cel – jeszcze większą ochronę praw konsumenta. Jakie zmiany weszły w życie na początku roku, a także jakie konsekwencje czekają przedsiębiorców niestosujących się do nowego prawa? Najważniejsze kwestie zostaną opisane w dalszej części artykułu.
Dyrektywa Omnibus – zmiany w branży e-commerce i nie tylko
W związku z dynamicznym rozwojem techniki, a co za tym idzie wykorzystaniem jej potencjału w sprzedaży, obowiązujące dotychczas prawo stało się nieaktualne. Stąd konieczne stało się dokonanie zmian, i to na szczeblu unijnym. Poniżej opisane zostaną najważniejsze zmiany, które weszły w życie 01 stycznia 2023 r.
Opinie klientów i ich weryfikacja
Nowelizacja ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym przewiduje zamieszczenie informacji o tym, czy (a jeśli tak, to w jaki sposób) przedsiębiorca zapewnia, że umieszczane opinie nt. jego firmy i oferowanych produktów czy usług pochodzą od konsumentów, którzy rzeczywiście używali danego produktu lub go nabyli.
Przepisy nie przewidują w jaki sposób przedsiębiorca ma weryfikować opinie zamieszczane na temat sprzedawanych przez niego produktów. Zasadnym zatem będzie stworzenie regulaminu, w którym zamieszczone zostaną zasady weryfikacji przez przedsiębiorców wystawianych opinii. Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na nieweryfikowanie opinii, wystarczy, że poinformuje o tym konsumentów, np. na stronie internetowej w miejscu na opinie.
Przepisy te dotyczą tylko tych przedsiębiorców, którzy umożliwiają dostęp do dzielenia się opiniami na swojej stronie internetowej. Brak dostosowania się do nowych przepisów będzie uznany za nieuczciwą praktykę rynkową i narazi przedsiębiorcę na konsekwencje płynące z nowego prawa.
Obniżki cen – obowiązek informowania
Cena produktu ma dla konsumenta istotne znaczenie. Nowelizacja ustawy z dnia 09 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług nakazuje przedsiębiorcom w każdym przypadku informować o obniżeniu ceny towaru lub usługi w ten sposób, że obok informacji o obniżonej cenie podaje się informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Jeżeli dane towary lub usługi są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie podaje się również informację o najniższej cenie towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie od dnia rozpoczęcia ich oferowania w sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
Co więcej, w przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności (np. artykuły spożywcze), obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki, z zastrzeżeniem, że terminy opisane powyżej nie mają zastosowania.
Warto zaznaczyć, że przepisy dotyczące informowania o cenie sprzed obniżki stosuje się odpowiednio do reklamy towaru lub usługi wraz z ceną, a niezastosowanie się przez przedsiębiorców do opisanych wyżej norm może skutkować nałożeniem kary do 20 tysięcy zł przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej, co uszczegóławiamy poniżej.
Implementacja dyrektywy Omnibus a inne zmiany
Oprócz wyżej wskazanych zmian od 01 stycznia 2023 r. przedsiębiorcy prowadzący działalność on-line mają obowiązek umieszczania numeru telefonu na stronie internetowej, z którego klient mógłby skorzystać, celem ułatwienia kontaktu na linii konsument-sklep. Ważne jest, aby numer kontaktowy umieścić nie tylko w odpowiedniej zakładce lub innym miejscu na stronie, ale również w regulaminie sklepu.
Zakaz używania botów
Innym elementem obecnym w gąszczu nowych przepisów związanych z dyrektywą Omnibus jest zakaz korzystania z botów przy nabywaniu konkretnych produktów. Zgodnie z wprowadzonym art. 7 pkt. 24 ustawy z dnia 01 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw nieuczciwą praktyką rynkową w każdych okolicznościach jest praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd i polegająca na „odsprzedaży konsumentom biletów na wszelkiego rodzaju imprezy kulturalne lub sportowe, jeżeli przedsiębiorca nabył je z wykorzystaniem oprogramowania pozwalającego mu obchodzić środki techniczne lub przekraczać limity techniczne nałożone przez pierwotnego sprzedawcę, aby obejść ograniczenia nałożone w odniesieniu do liczby biletów, które dana osoba może kupić, lub innych zasad mających zastosowanie do zakupu biletów”. Jak wynika z przepisu, praktyka ta znana jest przede wszystkim w branży sportowej i kulturalnej, gdy dany podmiot, za pośrednictwem botów, jest w stanie nabyć wiele biletów na poszczególne wydarzenia w możliwie krótkim czasie, a następnie odsprzedać je konsumentom w rażąco wyższej cenie. Takie działania są niezgodne z obowiązującym prawem, a także narażają przedsiębiorcę na wysokie kary finansowe.
Dyrektywa omnibus a pozycjonowanie produktów
Zwłaszcza w kontekście prowadzonej przez nas działalności warto wspomnieć o tzw. plasowaniu. Przypomnijmy, że kilka lat temu pisaliśmy o tzw. definicji legalnej plasowania – artykuł ten dostępny jest tutaj. We wpisie wskazywaliśmy na rolę rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1150 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie propagowania sprawiedliwości i przejrzystości dla użytkowników biznesowych korzystających z usług pośrednictwa internetowego, a które to rozporządzenie odnosiło się między innymi do promowania poszczególnych towarów i usług w Internecie, między innymi za pośrednictwem wyszukiwarek.
Zmiany wynikające z dyrektywy Omnibus pchają przedsiębiorców on-line w tym samym kierunku – oto bowiem nowe prawo wprowadza obowiązek informowania konsumentów o technikach, które mają na celu skorygowanie lub obniżenie pozycji konkretnych towarów czy usług przedsiębiorców, ale nie później niż w chwili zawarcia przez tego konsumenta umowy. Co więcej, w przypadku promowania danych dóbr za pośrednictwem kampanii płatnych, celem wyższego ich plasowania w ramach wyników wyszukiwania, należy o tym stosownie powiadomić tych konsumentów, a w szczególności przekazać informację, jakie czynniki wpływają na to, które konkretnie oferty będą ujawnione użytkownikom jako pierwsze.
Dyrektywa Omnibus – zmiany dotyczą również uprawnień konsumentów
Nowe przepisy znacznie zmieniają uprawnienia konsumenta. Odstąpienie od umowy od 01 stycznia 2023 r. nie jest już podstawowym prawem konsumenta. W pierwszej kolejności, gdy towar jest niezgodny z umową, uprawnieniem konsumenta będzie żądanie naprawy lub wymiany towaru. Ustawodawca umożliwił przedsiębiorcy wybór – będzie on mógł dokonać wymiany, gdy konsument żąda naprawy lub dokonać naprawy, gdy konsument żąda wymiany, jeżeli doprowadzenie do zgodności towaru z umową w sposób wybrany przez konsumenta jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy. Z kolei jeżeli naprawa i wymiana są niemożliwe lub wymagałyby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy, może on odmówić doprowadzenia towaru do zgodności z umową.
Konsument będzie mógł złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy w określonych przypadkach. Będzie to możliwe, gdy m.in. przedsiębiorca odmówił doprowadzenia towaru do zgodności z umową, nie doprowadził towaru do zgodności z umową czy nadal występuje niezgodność towaru z umową, mimo prób przedsiębiorcy doprowadzenia towaru do zgodności z umową.
Nowelizacja wprowadziła zasadę, że konsument nie może odstąpić od umowy, jeżeli brak zgodności towaru z umową jest nieistotny. Co ważne, ustawodawca wprowadził jednak domniemanie, że brak zgodności towaru z umową jest istotny.
Dyrektywa Omnibus a konsekwencje wynikające z nieprzestrzegania nowego prawa
Każdy, kto nie dostosuje się do nowych przepisów, może spodziewać się sporej kary finansowej. Wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej jest uprawniony do kontroli oraz nakładania sankcji. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 09 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług w przypadku zatajenia informacji o cenie sprzed obniżki w ciągu 30 ostatnich dni przedsiębiorca narażony jest nawet na 20 tysięcy złotych kary. Z kolei gdyby taka sytuacja miała miejsce przynajmniej 3 razy w roku (licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy), wtedy inspektor może zwiększyć karę do 40 tysięcy złotych.
Nie są to wszystkie sankcje na które narażeni są przedsiębiorcy nieprzestrzegający nowego prawa. Poza Inspekcją Handlową karę nałożyć może również Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). W tym wypadku kara finansowa uzależniona jest od obrotu osiągniętego w poprzednim roku rozliczeniowym, z czego może ona wynosić nawet 10% tej sumy. Jeśli więc naruszone zostają zbiorowe interesy konsumentów przez stosowane praktyki rynkowe ze strony przedsiębiorcy, należy liczyć się ze wskazanymi konsekwencjami.
Zauważyć trzeba, że już w styczniu br. ruszyły pierwsze kontrole skierowane wobec większych przedsiębiorstw działających m.in. w branży odzieżowej czy spożywczej. W pierwszej kolejności Prezes UOKiK wezwał firmy do przedstawienia wyjaśnień i zmiany praktyk, które mogą budzić wątpliwości. To od udzielonego stanowiska i np. braku dostosowania się do nowych przepisów zależy, czy praktyki te będą uznane za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów.